Vennootschapsgeschillen
1. De vennootschappen maken reeds lang deel uit van onze samenleving. Ze worden gehanteerd als werkinstrument om een onderneming te voeren, als successieplanning, estate-planning, … De vennootschap biedt vele voordelen zolang de onderlinge verhoudingen tussen de verschillende actoren goed zijn.
Maar misverstanden, botsende karakters, … tussen aandeelhouders en/of zaakvoerders leiden soms tot conflicten ten gevolge waarvan de wegen meestal scheiden. De vennootschap dient daarom niet meteen ontbonden te worden.
Een zaakvoerder kan ontslaan worden (tenzij hij statutair is aangesteld) en/of aansprakelijk gesteld worden. Hij kan aansprakelijk gesteld worden ten aanzien van de vennootschap. Voor hem is belangrijk dat bij de jaarlijkse algemene vergadering hem kwijting wordt verleend.
Hij kan ook aansprakelijk zijn ten opzichte van derden, doch daarvoor moet hij tevens een inbreuk gepleegd hebben van de vennootschapswetgeving of een zware fout hebben begaan (vb. activa uit de vennootschap onttrokken). Een onderneming voortzetten die in slechte papieren zit, zonder dat dit blijkt uit de jaarrekeningen, leidt eveneens tot verantwoordelijkheid. Fiscale en RSZ schulden van de vennootschap leiden automatisch tot verantwoordelijkheid van de zaakvoerder/bestuurder.
Een aandeelhouder heeft verschillende rechten om zijn controle op de vennootschap te behouden (bv. het recht om de boekhouding te controleren, het recht om een deskundigenonderzoek te vragen aan de rechter (een deskundig verslag over het beleid, bestuursfouten, niet alleen om nakende malversaties af te wenden, maar ook om historische feiten na te gaan (1), de aanstelling van een voorlopig bewindvoerder, de minderheidsvordering, …).
2. Indien er tussen de aandeelhouders ( met de nieuwe vennootschapswet uitgebreid tot andere effectenhouders , zoals warrants, zelfs ook voor vruchtgebruik en naakte eigendom ervan ) onderling een geschil bestaat kan een aandeelhouder, mits gegronde redenen, en een voldoende aandelenbezit, vrijwillig uittreden of kan hij de andere aandeelhouders verzoeken om de vennootschap te verlaten. Het bestaan van de vennootschap wordt bij de ‘geschillenregeling’ niet in het gedrang gebracht.
Er kan zich ook een probleem voordoen tussen echtgenoten die de gezinswoning hebben ingebracht in een vennootschap. Dan zijn de juridische problemen van vereffening-verdeling na echtscheiding vermengd met deze van vennootschappen, zodat één en ander toch zeer goed afgewogen dient te worden. Met de nieuwe wet inzake huwelijksvermogensrecht, worden nu andere middelen aangereikt om dit op te lossen. ( zie Nieuw huwelijksvermogensrecht nr 5 )
Uiteraard moet steeds voordien gepoogd worden door overleg tot een uitweg te komen.
Belangrijk is dat men voordien niet in een zwakke onderhandelingspositie geraakt, want dan worden rechten miskend.
Naast uitsluiting en uittreding kan bij een blijvend stoornis van beheer een voorlopige bewindvoerder worden aangesteld. Dit kan zelfs gebeuren in een maatschap.(2)
3. Een bepaalde drempel van rechten moet bereikt zijn. De betrokken aandeelhouder, met wie onoverkomelijk probleem bestaat waarbij de belangen van de vennootschap in het gedrang geraken, wordt ( samen met de vennootschap ) gedagvaard voor de voorzitter van de ondernemingsrechtbank, zetelende zoals in kortgeding. Het wordt toelaatbaar verklaard wanneer geen alternatieven voorhanden zijn.
Bij vraag tot uitsluiting moeten gegronde redenen kunnen aangetoond worden. Het moet geen foutief of onrechtmatig gedrag zijn, wel volstaat een voldoende ernstige en duurzame onenigheid tussen vennoten, en de rechter zal moeten nagaan welke partij de beste garanties biedt voor het voortbestaan van de vennootschap(3).
Bij het toestaan van het principe wordt een deskundige aangesteld om de waarde van de aandelen op het ogenblik waarop de rechter de overdracht beveelt, te bepalen. Er bestaan verschillende methodes om de aandelen te waarderen ( meestal deze van de substantiële waarde en rendementswaarde ).
De expert zal ook rekening houden met een belastinglatentie ( meerwaardebelasting )aar het een onzeker gegeven is in de toekomst, wordt meestal het gemiddelde genomen, hetzij 25% (4).
Met de nieuwe wet, kan de voorzitter nu ook beslissingen treffen over samenhangende geschillen ( zoals leningen, zekerheden, niet-concurrentiebedingen ).
De rechter kan ook rekening houden met het gedrag van de partijen dat een significante invloed op de waarde van de aandelen kan hebben ( peildatum verschuiven, een billijke prijs bepalen die hoger of lager is dan de geschatte waarde). Ook kan de rechter een deel van de betaling koppelen aan de naleving van een concurrentieverbod.
(1) Voorz.Onrb A'pen, 30.10.2020, TBH 2021/3, p. 347
(2) HvC, 9.9.2019, RW 2020-21, pg 144
(3) HvB Gent, 5.9.2018, 2020, p. 1047
(4) HvB A'pen, 6.6.2019, TRV 2021/1, p. 71
Zie ook: